قرارداد آتی يا آينده موافقت‌نامه‌ای است كه به موجب آن طرفين موافقت می‌كنند كه مبادله بر سر يک دارايی مالی را بنا بر قيمتی از پيش تعيين شده در زمانی مشخص در آينده انجام دهند. هر دو طرف موظف به اجرای قرارداد هستند و هيچ يک از آن‌ها نبايد كارمزدی مطالبه كنند. در قراردادهای آتی زمان معامله پولی ردوبدل نمی‌شود و وجه معامله در آینده پرداخت می‌شود اما درصدی از قرارداد به عنوان وجه تضمین پرداخت می‌شود تا دو طرف معامله به قرارداد پایبند بمانند. هر دو طرف معامله باید ریسک افزایش یا کاهش قیمت در زمان تحویل کالا را بپذیرند و در صورتی که بخواهند قرارداد را فسخ کنند، مبلغی به عنوان جریمه نکول پرداخت خواهند کرد.
انواع قراردادهای آتی:
قراردادهای آتی به دو گروه اصلی طبقه بندی می‌شوند:
قراردادهای آتی کالا: شامل محصولات کشاورزی، فلزات، مواد نفتی و …
قراردادهای آتی مالی: شامل ابزارهایی مانند سهام، اوراق قرضه، ارز و …
ویژگی‌های قراردادهای آتی
اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺮارداد
ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻗﻴﻤﺖ و معاملات عادلانه برای تمامی شرکت کنندگان در بازار بورس معاملات آتی
اتاق پایاپای (روزانه) در هر بورس و تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده که به عنوان پشتوانه‌ای قابل اطمینان برای طرفین معامله می‌باشد
پوشش ریسک و اتخاذ موقعیتی در بازار که هدف آن کاهش یا از حذف ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت است
هزینه معاملات قراردادهای آتی نسبت به معاملات نقدی کمتر است
استفاده از اهرم مالی در معامله‌های قرارداد آتی
ﻧﻘﺪ ﺷﻮﻧﺪگی ﺑﺎﻻ و امکان فروش قرارداد آتی با انجام معامله پیش فروش حتی بدون نیاز به مالکیت آن دارایی معین
مشخصات قراردادهای آتی
دارایی پایه : قیمت قراردادهای آتی از یک دارایی که به آن دارایی پایه می‌گویند، منتشر می‌گردد.
اندازه قرارداد: حجمی از دارایی که در هر قرارداد آتی معامله می‌شود را اندازه قرارداد می‌گویند.
وجه تضمین اولیه درصدی از قرارداد که دو طرف معامله به عنوان ضمانت اجرای قرارداد می‌پردازند.
حداقل وجه تضمین: این مقدار حداقل وجهی را نشان می‌دهد که سرمایه گذار برای انجام شدن معامله و جلوگیری از وضعیت call margin باید در حساب خود داشته باشد. حداقل وجه تضمین معمولا برابر با ۶۰٪ وجه تضمین اولیه است.
تاریخ سررسید : روزی که معامله انجام می‌شود، تاریخ سررسید معامله است و امکان انجام معامله در تاریخی به جز تاریخ سرسید وجود ندارد.
قیمت تسویه روزانه: این عدد میانگین قیمت معاملات انجام شده برای هر قرارداد در نیم ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی در هر روز است. قیمت تسویه روزانه به عنوان مبنای قیمت برای معاملات روز بعد استفاده می‌شود. این عدد را می‌توان معادل قیمت پایانی در بازار اوراق بهادار در نظر گرفت.
حجم: در اطلاعات هر نماد، حجم نشان‌دهنده تعداد قراردادهای معامله شده تا آن لحظه می‌باشد.
ارزش: از حاصل ضرب قیمت تسویه لحظه‌ای در حجم ارزش معاملات بدست می‌آید.
حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی ۵٪ قیمت تسویه روز قبل می‌باشد. بنابراین امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از این محدوده وجود ندارد.
کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد است که دو طرف معامله بابت دریافت خدمات پرداخت می‌کنند. در حال حاضر کارمزد هر قرارداد آتی برای هر طرف معامله ۰.۰۰۰۶۸ ارزش قرارداد می‌باشد که ۰.۰۰۰۴ آن سهم کارگزار، ۰.۰۰۰۲ آن سهم شرکت بورس کالا و ۰.۰۰۰۰۸ آن سهم سازمان بورس و اوراق بهادار است.
موقعیت‌های قراردادهای آتی
برخلاف سهام که فقط در صورت افزایش قیمت می‌توان از آن سود به دست آورد، در قرارداد آتی می‌توان در صورت پیش‌بینی کاهش قیمت دارایی در آینده، وارد موقعیت فروش آن شده و سود کسب کرد.
موقعیت تعهدی خرید: موقعیتی که در آن فرد اقدام به خرید یک قرارداد آتی می‌کند به گونه‌ای که متعهد می‌شود در تاریخ سررسید دارایی پایه را تحویل بگیرد، یا موقعیتی که در آن فرد با امید افزایش قیمت، قرارداد آتی را نگهداری می‌کند، موقعیت تعهدی خرید (Long position) نامیده می‌شود. در این صورت حساب وی هر روز بر اساس قیمت تسویه روزانه در معرض سود یا زیان قرار می‌گیرد.
موقعیت تعهدی فروش: موقیعتی که در آن فرد یک قرارداد آتی را می‌فروشد و متعهد به تحویل دادن کالا در تاریخ سررسید می‌شود، موقعیت تعهدی فروش (Short position) نامیده می‌شود.
موقعیت تعهدی باز:یک قرارداد آتی (خرید یا فروش) با سفارش در خلاف جهت (سفارش فروش یا خرید)، معاوضه فیزیکی، تسویه نقدی و یا تحویل کالا می‌تواند بسته شود. اگر قرارداد از طریق روش‌های ذکر شده بسته نشود، در موقعیت تعهدی باز قرار دارد.
چنانچه دارایی پایه مربوط به یک قرارداد آتی فیزیکی باشد، با نزدیک شدن زمان سررسید قرارداد به فردی که موقعیت فروش دارد یک بازه زمانی برای تحویل کالا اعلام می‌شود و این فرد موظف است در مکان و زمان انتخابی خود که باید در بازه زمانی اعلام شده باشد کالای مورد نظر را تحویل دهد. با توجه به این شرایط افراد اغلب وارد مشکلات ناشی از تغییرات زمانی و مکانی تحویل کالا نمی‌شوند و ترجیح می‌دهند قبل از سررسید قرارداد آتی از طریق یک معامله معکوس از قرارداد آتی مورد نظر خارج شوند.